आजकाल वाढत्या लोकसंख्येमुळे आणि नोकऱ्यांमध्ये होणाऱ्या स्पर्धेमुळे नोकरी मिळवणे कठीण झाले आहे. मात्र, मेहनतीने यश मिळू शकते. कंपनी सेक्रेटरी (Company Secretary) हे एक असे क्षेत्र आहे, जिथे कमी लोकांना याची माहिती असून, करिअरसाठी खूप चांगल्या संधी आहेत. चला, कंपनी सेक्रेटरी पदासाठी आवश्यक पात्रता, कोर्स, पगार आणि जबाबदाऱ्या याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
कंपनी सेक्रेटरी म्हणजे काय?
कंपनी सेक्रेटरी हा कंपनीतील महत्त्वाचा अधिकारी असतो, जो कंपनीच्या दैनंदिन व्यवहारांसोबत कायदेशीर प्रक्रिया देखील पाहतो. तसेच, तो बोर्ड ऑफ डायरेक्टर्ससाठी मुख्य सल्लागार (Chief Advisor) म्हणून कार्य करतो. त्याच्या प्रमुख जबाबदाऱ्यांमध्ये खालील कामे येतात:
- फायनान्शियल रिपोर्ट तयार करणे.
- कायदेशीर नियमांचे पालन सुनिश्चित करणे.
- व्यवसाय संबंधित कामांचे व्यवस्थापन.
- कंपनीसाठी रणनीती आखणे आणि कठीण परिस्थितीत मार्गदर्शन करणे.
कंपनी सेक्रेटरी बनण्यासाठी पात्रता
- शैक्षणिक पात्रता
- कोणत्याही मान्यताप्राप्त बोर्डातून बारावी पास असणे आवश्यक आहे.
- ग्रॅज्युएशन झालेल्या विद्यार्थ्यांनाही या कोर्समध्ये प्रवेश घेता येतो.
- वयोमर्यादा
- कंपनी सेक्रेटरी कोर्ससाठी किमान वय १७ वर्षे असावे.
- अधिकतम वयोमर्यादा नाही, त्यामुळे कोणत्याही वयात प्रवेश घेता येतो.
कंपनी सेक्रेटरी कोर्सची संरचना
कंपनी सेक्रेटरी बनण्यासाठी ICSI (Institute of Company Secretaries of India) द्वारे खालील तीन कोर्स केले जातात:
- Foundation Course
- हा कोर्स बारावी पास झालेल्या विद्यार्थ्यांसाठी आहे.
- कोर्सची कालावधी: ८ महिने.
- विषय:
- बिझनेस लॉ आणि मॅनेजमेंटचे मूलतत्त्व.
- फायनान्शियल अकाउंटिंग.
- इकॉनॉमिक्स आणि स्टॅटिस्टिक्स.
- इंग्रजी व बिझनेस कम्युनिकेशन.
- Executive Program
- फाउंडेशन कोर्स पास झालेल्या विद्यार्थ्यांसाठी.
- विषय:
- कंपनी कायदा (Company Law).
- टॅक्स लॉ आणि इकॉनॉमिक लॉ.
- अकाउंट्स आणि मॅनेजमेंट.
- सिक्युरिटी लॉ आणि कंप्लायन्सेस.
- Professional Program
- एक्झिक्युटिव्ह कोर्स पास झालेल्या विद्यार्थ्यांसाठी.
- विषय:
- फायनान्शियल मॅनेजमेंट आणि फॉरेक्स.
- कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स आणि बिझनेस एथिक्स.
- अॅडव्हान्स्ड टॅक्स लॉ.
- कंपनी सेक्रेटरी प्रॅक्टिस.
कंपनी सेक्रेटरी कोर्ससाठी फी
- Foundation Course: ₹3600
- Executive Program: ₹7000
- Professional Program: ₹7800
टिप: खासगी इन्स्टिट्यूटमध्ये फी वेगळी असते, त्यामुळे प्रवेश घेण्यापूर्वी इन्स्टिट्यूटशी संपर्क साधा.
कंपनी सेक्रेटरी सिलेक्शन प्रक्रिया
- ICSI द्वारे फाउंडेशन, एक्झिक्युटिव्ह आणि प्रोफेशनल या तिन्ही स्तरांचे पेपर पास करणे आवश्यक आहे.
- प्रत्येक स्तरात संबंधित विषयांवर आधारित परीक्षा घेतली जाते.
- सर्व कोर्सेस यशस्वीरीत्या पूर्ण केल्यानंतर तुम्हाला कंपनी सेक्रेटरी म्हणून काम करण्याची संधी मिळते.
कंपनी सेक्रेटरीला पगार किती असतो?
- सुरुवातीला वार्षिक पगार ₹4-5 लाखांच्या दरम्यान असतो.
- अनुभव वाढला की पगार ₹10-12 लाखांपर्यंत वाढतो.
- काही मोठ्या कंपन्यांमध्ये पगारासोबत इतर फायदे (बोनस, भत्ते) मिळतात.
कंपनी सेक्रेटरीच्या जबाबदाऱ्या
- कंपनीच्या बोर्ड मीटिंग्सचे आयोजन आणि व्यवस्थापन.
- कंपनीचे कायदेशीर दस्तऐवज तयार करणे आणि राखणे.
- फायनान्शियल आणि कॉर्पोरेट निर्णयांवर सल्ला देणे.
- कंपनी कायद्यांचे पालन सुनिश्चित करणे.
- कंपनीच्या धोरणांवर काम करणे आणि त्यांची अंमलबजावणी करणे.
तयारी कशी करावी?
- ठराविक वेळापत्रक बनवा: दररोज ४-५ तास अभ्यासासाठी राखून ठेवा.
- कमकुवत विषयांवर लक्ष द्या: ज्या विषयांमध्ये कमी गती आहे, त्यावर अधिक काम करा.
- ICSI अभ्यासक्रमाचा अभ्यास: संस्थेच्या अधिकृत वेबसाइटवरून अभ्यासक्रम डाउनलोड करा.
- मॉक टेस्ट: अभ्यास पूर्ण झाल्यानंतर मॉक टेस्ट देऊन स्वतःला चाचपा.
निष्कर्ष
कंपनी सेक्रेटरी हे करिअरसाठी एक उत्तम क्षेत्र आहे. जर तुम्ही मेहनतीने अभ्यास केला आणि परीक्षा पास झालात, तर तुम्हाला चांगल्या कंपन्यांमध्ये उच्च दर्जाच्या नोकरीच्या संधी मिळतील. अनुभव आणि योग्य मार्गदर्शन घेतल्यास तुम्ही या क्षेत्रात प्रचंड यश मिळवू शकता.
